Jeżeli posiadasz mapy, zdjęcia, dokumenty lub inne zabytki, które chciałbyś udostępnić skontaktuj się z nami :)
MAPY
1544 r. (rozwiń opis)
1544 Sebastian Muenster
Mapa Sebastiana Münstera to najstarsza znana mapa prezentująca w całości tylko Śląsk. Po raz pierwszy została wydana w 1544 roku w Bazylei. Jest starsza o 17 lat od słynnej mapy Śląska Martina Helwiga, która często błędnie uważana jest za najstarszą (choć w rzeczywistości jest druga w kolejności). Sebastian Münster był niemieckim geografem, kartografem i humanistą. Umieścił on mapę Śląska w swoim życiowym dziele pt. Cosmographia, będącym próbą opisania ówczesnego znanego XVI-wiecznego świata. Prawdopodobnie Münster nigdy nie był na Śląsku, a swoją mapę sporządził (podobnie jak inne mapy w Cosmographii) tylko na podstawie przekazanych mu informacji. Dlatego stworzona przez niego mapa jest o wiele mniej dokładna niż mapa Helwiga. Obarczona jest też dużym błędem. Historycznie jest jednak najstarszą mapą poświęconą tylko Śląskowi.
1561 r. (rozwiń opis)
Mapa Martina Helwiga należy do najsłynniejszych historycznych map Śląska. Wielokrotnie wydawana, powielana i przerabiana zdobyła sobie przydomek „matki wszystkich śląskich map”. O mapie Martina Helwiga mówiło się również jako o najstarszej mapie Śląska, choć w rzeczywistości pierwszą (najstarszą) mapą była mapa Sebastiana Münstera z 1544 roku. Mapa Martina Helwiga jest więc drugą w kolejności najstarszą mapą Śląską. Nieco kłopotu może sprawić odwrócona orientacja mapy – Czechy mamy „u góry”.
Autorem mapy jest urodzony w 1516 roku w Nysie śląski kartograf Martin Helwig. Wyjątkowość jego dzieła polega na tym, iż była to pierwsza mapa Śląska opracowana na podstawie własnych obserwacji, pomiarów i informacji zebranych od miejscowej ludności. Informacje na temat topografii Śląska autor mapy gromadził w trakcie swoich licznych podróży po Śląsku przez kilka lat. Po raz pierwszy jego mapa została wydana w 1561 roku w Nysie.
Na mapie są „smaczki” w dużych ilościach. W górach chowa się Rubenzahl namalowany w postaci ducha gór. Kto go znajdzie?
1645 r. (rozwiń opis)
Mapa Dolnego Śląska wydana w Amsterdamie na podstawie mapy Jonasa Scultetusa. Jest to miedzioryt o wym. 41 x 51,3 cm (odcisk płyty). Tytuł mapy: „Silesia Inferior. Sereniss. ac celsiss. Principibus ac Dominis Dn. Georgio, Dn. Ludovico, Dn. Christiano, Fratribus. Ducibus Silesiae Ligniciens[is] ac Bergensibus, Dominis gratiosissimis dicata a Iona Sculteto Sprotta-Silesio”
1645 r. (rozwiń opis)
Mapa nieco „do góry nogami”. Pierwszy raz pojawia się na mapie Bielawa oznaczona jako „Bilaw”
Jonas Scultetus (ur. 30 lipca 1603, zm. 14 lipca 1664) – kartograf śląski. Urodził się w Szprotawie za panowania cesarza Rudolfa II, któremu miasto zawdzięcza nadanie herbu do dziś widniejącemu na barokowej kracie ratusza. Wiadomo o nim stosunkowo niewiele. Uczęszczał do szkół w Szprotawie, gdzie jego ojciec był nauczycielem i w Legnicy. W latach 1622-1625 studiował prawo na uniwersytetach we Frankfurcie i Lipsku. Następnie zajął się kartografią zaczynając w tym czasie swój burzliwy rozwój. Przydatność map zarówno w życiu gospodarczym jak i sztuce wojennej powodowała ogromny na nie popyt. W latach 1625-1635 stworzył on wiele map geograficznych Śląska, które podczas podróży do Amsterdamu (1634-1635) zaoferował wydawnictwu kartograficznemu Hondiusa. Opracował on następujące mapy: ogólną Śląska, Dolnego Śląska, księstwa głogowskiego, księstwa legnickiego, księstwa wrocławskiego, hrabstwa kłodzkiego. Charakterystyczną cechą wszystkich prac Scultetusa jest rzadko spotykana wschodnia orientacja. Autor posłużył się sporą ilością symboli do przedstawienia obiektów gospodarczych i sieci osadniczej. Scultetus zrezygnował z zajmujących wiele miejsca sygnatur obrazkowych. Poprawiony został także rysunek sieci rzecznej.
Mapy Scultetusa zawierają wiele informacji o ulokowaniu obiektów gospodarczych: kopalnie złota, srebra, miedzi, cyny, rudy żelaza, wapieni oraz kuźnie żelaza. Szczególnie piękne są kartusze zdobione postaciami alegorycznymi, elementami heraldycznymi i widokami miast. W latach 1633-1649 Scultetus przebywał w Lesznie. W tym okresie współpracując z Georgiem Vechnerem tworzył mapy Dolnego Śląska. W międzyczasie zwiedził Niderlandy i Francję. W roku 1649 przeniósł się do Góry Śląskiej gdzie objął, piastowane do śmierci, stanowisko notariusza. Zmarł w 1664 roku. Aż do wydania w 1752 r. Atlasu Śląska i księstw Johana Wolfganga Wielanda jego mapy pozostawały niedoścignionym wzorem precyzji.
1645 r. (rozwiń opis)
Powiększenie mapy Jonasa Scultetus (patrz obok). Tutaj mamy tajemniczą budowlę na szczycie wzgórza Ruhberg pomiędzy Dzierżoniowem, a Świdnicą – w granicach obecnego Mościska. Na kolejnej mapie będzie dodany opis „Gotzen Tempel” – czyli pogańska (gotycka – tak wówczas to określano) świątynia.
1736 r. (rozwiń opis)
Johann Wolfgang Wieland (ur. 1673, zm. 1739) – austriacki porucznik inżynierii i kartograf. Wieland był autorem map atlasu Śląska, który ukazał się w lipcu 1752 pod tytułem Atlas Silesiae id est Ducatus Silesiae. Polecenie ich wykonania otrzymał cesarskim zarządzeniem, pomiary rozpoczął 23 stycznia 1722 ale w 1734 został odwołany i jego prace kończył Mattheus von Schubart.
1747 r. (rozwiń opis)
Christian Friedrich von Wrede – major inżynierii, porucznik pruski, kartograf. W latach 1747–1753 dokonał on na zlecenie króla pruskiego Fryderyka II Wielkiego nowych pomiarów kartograficznych na Śląsku (bez części austriackiej), gdyż mapy wcześniej sporządzone nie nadawały się do celów wojskowych. Tak powstał zawierający 195 arkuszy rękopiśmiennych w skali 1:33 333 atlas Krieges-Carte von Schlesien. Atlas oprawiony w czerwoną skórę został wręczony królowi
Arkusze mają wielkość 73 × 52 cm, z czego sama mapa zajmuje powierzchnię 60 × 43 cm. Z prawej strony mapy znajduje się regest zawierający wykaz miejscowości z podaniem właściciela, liczby mieszczan/kmieci, chałupników i zagrodników oraz koni.
Starannie wyrysowane sekcje zawierają wiele cennych danych. Są na nich zaznaczone wszelkie budynki – począwszy od stodoły przez stajnię i budynek mieszkalny w przypadku gospodarstw kmiecych, kościoły, klasztory i kaplice, siedziby szlacheckie, ruiny grodów i zamków, stacje poczty, mosty kamienne i drewniane, przeprawy, wiatraki, młyny wodne, tartaki, cegielnie, piece wapienne, huty szkła, kuźnice, kopalnie: złota, srebra, miedzi, cyny, rtęci, kuźnice mosiądzu
Mapy zawarte w atlasie ze względu na konieczność zachowania tajemnicy wojskowej nie zostały opublikowane, zaś historykom udostępniono je dopiero na początku XX wieku. Obecnie atlas znajduje się w posiadaniu Staatsbibliothek zu Berlin – Preußischer Kulturbesitz.
1762 r. (rozwiń opis)
Georg Joseph Cöntgen .
Combat de Reichenbach czyli bitwa o Dzierżoniów, chodzi oczywiście o epizod z okresu wojny 7-letniej, czyli trzeciej wojny śląskiej.
1764 r. (rozwiń opis)
Fragment mapy pochodzi ze zbioru Schlesien links der Oder ohne die Grafschaft Glatz L.W. von Reglera. Wykonanie dokładnych map Fryderyk II powierzył w 1763 r. inżynierowi majorowi Ludwigowi Wilhelmowi von Reglerowi, którego już znał z udziału we wcześniejszych pracach kartograficznych prowadzonych przez von Wredego. Von Regler rozpoczął prace w maju 1763 r. od skartowania terenu Hrabstwa Kłodzkiego30. Ważnym aspektem nowych map miało być pokazanie dróg, nie tylko głównych, lecz również bocznych i polnych. Król słowami, że w działaniach militarnych „przeklęte drogi stanowią jedyną przeszkodę w moim zamierzeniu”, dość jasno dał do zrozumienia, że na ten element treści należy zwrócić równie dużą uwagę, jak na ukształtowanie terenu.
Kartograf i fortyfikator dobrał sobie do pomocy trzech ofi cerów piechoty z regimentów śląskich: podporuczników von Schaffstaedta, Güldenera, Neumanna, a także flagowego Möhringa. W obliczeniach diet, obok Reglera, pojawiają się jeszcze osoby: inżyniera kapitana Freunda oraz inżyniera porucznika Beyera, kapitana Rabego oraz kapitana Wolff a, a od września 1764 r. dodatkowo podporucznika Winancko. Całość prac trwała sześć lat i zakończyła się w 1770 roku.
Niestety Bielawa nie zmieściła się w całości na mapie, grafika urywa się gdzieś na wysokości dzisiejszej ul.Wojska Polskiego.
1792 r. (rozwiń opis)
Mapa o której niewiele wiemy, w zasadzie tylko, że pochodzi z 1792 roku. Bardzo czytelna, zwiera wiele ciekawostek.
1824 r. (rozwiń opis)
W pierwszej połowie XIX wieku zrodziła się w Prusach idea wykonania dokładnej i jednolitej mapy topograficznej w skali 1: 25 000 dla całego państwa. W latach 1822-1833 zostało opracowanych ponad 300 arkuszy na podstawie zdjęcia stolikowego po przeprowadzeniu pierwszej triangulacji. Obecnie doskonale zachowane rękopisy Urmesstischblätter przechowywane są zbiorach Biblioteki Państwowej w Berlinie. Niestety dotąd nie udało się pozyskać skanu tej mapy w zadowalającej rozdzielczości.
1824 r. (rozwiń opis)
Jest to wariant Urmesstischblatt 3134 ograniczony do obszaru Bielawy.
1896 r. (rozwiń opis)
Jest to niemiecka mapa topograficzna w skali 1:25 000, charakteryzująca się bardzo wysoką szczegółowością i nadzwyczajną dokładnością odwzorowania topografii terenu. Messtischblatty wydawane były od schyłku XIX wieku do 1944 roku. Są jednym z najlepszych źródeł informacji na temat przeobrażania się przestrzeni, które zaszły w przyrodzie przez ostatnie 120 lat.
Pomysłodawcą Messtischblattów był Karl Müffling, który w zarządzeniu z 1821 roku zasugerował totalnie nowy system kartograficzny, który opierał się na odwzorowaniu wielościennym. W tym odwzorowaniu odcinki o długości i szerokości 1 stopnia (niem. Grad-Abteilung) rzutowane są na oddzielne płaszczyzny, styczne do elipsoidy w środkowym punkcie danego odcinka. W skali 1:25 000 odcinek stopniowy był nazbyt duży na jedną kartę mapy, co spowodowało rozgraniczenie na 10 pasów (niem. Bande I – X) i 6 słupów (niem. Blatt 1 – 6).
1902 r. (rozwiń opis)
1902 GK25 NeueNr. 5365 Langenbielau.
Jest to mapa geologiczna rejonu pokrywającego się z Messtischblattem 5365. Bardzo dokładne rozpoznanie budowy geologicznej. Ciekawostką są naniesione plany kopalni wraz opisem.
1912 r. (rozwiń opis)
Henkels wegekarten obejmuje swoim zasięgiem całe Góry Sowie.
1935 r. (rozwiń opis)
Panoramakarte
Ciekawostka – mapa turystyczna w postaci kolorowej panoramy Gór Sowich.
1937 r. (rozwiń opis)
204368 Langenbielau 5365 (Messtischblatt)
Kolejna aktualizacja podstawowej mapy.
1937 r. (rozwiń opis)
Mapa korpusu inżynieryjnego Armii USA
Ciekawa mapa opracowana na podkładzie Messtischblatt z 1937 roku z pokolorowanymi obiektami. Wydrukowana w 1952 roku.
1940 r. (rozwiń opis)
Messtischblatt 5365
Niby kolejna aktualizacja podstawowej mapy, ale w tym przypadku zamiast poziomic mamy kreseczki spadu terenu.
1945 r. (rozwiń opis)
373 GX 8565 (SK) 34
Zdjęcie lotnicze pokrywające się z Messtischblatt 5365 wykonane 20 lutego 1945 roku o godzinie 12.15. Ten materiał jest kopalnią informacji o okresie końca wojny w naszych okolicach. Jeżeli ktoś jest ciekawy co się wtedy działo – wsiąknie w tę mapę na długie godziny. Dla pobudzenia ciekawości – są tam obiekty być może związane z Riese, o których nikt nie ma zielonego pojęcia, że są. A są. W sensie, że pod koniec wojny były, a teraz ślad po nich zaginął. Podpowiem, aby analizować obszar lasu od Wielkiej Sowy do Kamionek i Rościszowa.
